30 Ekim 1918ʹde Mondros Ateşkes Antlaşmasıʹnın imzalanmasıyla başlayan Anadolu istilasına karşı Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde büyük bir ayaklanma başladı. Milli Mücadele’ye destek veren tek topluluk Müslüman Türkler değildi. Türk olup Selçuklulardan bu zamana kadar gayrimüslim olarak yaşayan Hristiyan Türkler de bugün ilanının 99ʹuncu yılı kutlanan cumhuriyet için Milli Mücadele’ye tam destek vermişlerdi. O dönem Fener Rum Patrikhanesiʹnin Anadolu aleyhinde yürüttüğü faaliyetlere karşı örgütlenmede en büyük rollerden birini de Papa Eftim oynadı. Peki Milli Mücadele’nin ilerleyen yıllarında Mustafa Kemal Atatürkʹün ʹBaba Eftimʹ diyerek hitap edeceği Papa Eftim kimdi ve Milli Mücadeleʹde nasıl bir rol oynamıştı? KUR’AN EZBERLEMELERİNE İMRENİP İNCİLʹİ EZBERLEDİPapa Eftim (Zeki Erenerol) 1884 yılında Yozgatʹın Akdağmadeni kasabasında dünyaya geldi. Vaftizi yapıldıktan sonra ona dedesinin ismi olan Pavri verildi. Ailesi Akdağmadeni’nde ʹKarahisarlıoğluʹ lakabıyla tanınıyordu. Ortaokula gitmeden önce dine karşı duyduğu ilgiden dolayı 90 yaşındaki gözleri görmeyen babaannesiyle birlikte kiliseye gitmeye başlamıştı. Ortaokuldaki hocası Şevki Efendiʹnin telkinleriyle dine daha çok bağlanan Pavriʹnin en büyük ideali inancı çerçevesinde iyi bir din adamı olmaktı. Müslüman arkadaşlarının Kurʹan-ı Kerimʹi ezberlemelerine imrenerek İncilʹi ezberlemişti. 1908ʹde Ankaraʹda babasının mesleği olan manifaturacılığa başladı. 1911ʹde evlendi ve 1915ʹte papaz olarak memleketine döndü. 1918 yılında Keskin Metropolit (Hristiyanlıkta din işlerinde en yetkili kimse) vekili oldu ve Kurtuluş Savaşıʹna katılışı da bu dönemlerde gerçekleşmişti.Mondros Mütarekesi’nin 7ʹnci maddesi müttefik devletlere, çıkarlarının tehlikede olduğu her yerde duruma müdahale etme hakkını veriyordu. Bu hüküm Rum cemiyetlerinin, Fener Rum Patrikhanesiʹnin ve diğer metropolitlerin, müttefiklerle birlikte müdahale etmelerini sağladı ve nihayetinde Pontus Rum Devletiʹni kurmak için Hristiyan nüfusu harekete geçirmelerine fırsat tanıdı.ʹTÜRK DOSTU DEĞİL, TÜRKOĞLU TÜRKʹÜMʹÖyle ki İstanbul Fener Rum Patrikhanesi tarafından Yozgatʹın Akdağmadeni Kazası Rumları, Keskin Metropoliti Papa Eftim adına gönderilen talimatlara yer verilmekteydi. Bu talimatlarda Hristiyanların çeteciliğe üst düzeyde önem vermesi gerektiği, asayişin zararına çalışılacağı, daima İslam ve hükümet aleyhinde şikâyette bulunulacağı, hangi mahallin şikâyeti çok ve asayişi kötü olursa oraların hemen Yunan askeri tarafından işgal edileceği, Trabzonʹun Yunan askeri ve İtilaf Kuvvetleriʹyle işgal edilip daha sonra Yunanistanʹa, Ankaraʹnın ve Maden civarının da Trabzonʹa ilhak olunacağı bildiriliyordu. Ancak Papa Eftim, Fener Rum Patrikhanesiʹnin Türkiye aleyhine takındığı tutuma karşı olarak Milli Mücadeleʹye bizzat destek verdi ve Fener Rum Patrikhanesi’nin çalışmalarına karşılık Türkiyeʹye olan sevgisini şu sözlerle dile getirdi:Alıntı MetniORTODOKSLARI MİLLİ MÜCADELEʹYE ÇAĞIRDIPatrikhaneʹnin tutumuna karşı Papa Eftim, 1918ʹde Keskin metropolit vekili olarak göreve geldiğinden itibaren mücadeleye başladı. İlk olarak Anadoluʹya yapılan istilanın Müslümanları üzdüğü kadar Hristiyanları da üzdüğünü açıkladığı bir beyanname yayınladı. Papa Eftim, Patrikhaneʹnin din ile milliyeti birbirine karıştırdığını söyleyerek Anadolu’daki Hristiyanların baskı altında oldukları iddialarını reddetti. Bu iddialardan sonra Papa Eftim Patrikhane’nin çıkaracağı karışıklıklara karşı Anadolu’yu karış karış gezdi ve Patrikhane ile bağlantılarını tamamen kopardı. Bu sebeple kendisine tâbi olan ve diğer Türk Ortodokslarına ait bir Patrikhaneʹnin tesisi fikri Papa Eftim’de oluşmaya başladı. Fener Patrikhanesiʹnin Milli Mücadeleʹye karşı yaptığı propaganda ve diğer faaliyetlerinden hiç olmazsa Anadolu Ortodokslarını uzak tutabilmek ve Türk Ortodokslarının yaptıkları mücadelenin daha sağlam bir zemine oturtulması için Türk Ortodoks Patrikhanesiʹnin kurulması fikrini ortaya attı. Bu fikir 21 Ocak 1921 yılında kanun teklifi olarak hazırlandı, 3 Mayıs 1921 tarihinde de kabul edildi.Papa Eftim, Keskin Türk Ortodoks Metropoliti Vekili imzasıyla 30 Kasım 1921’de yayınladığı beyannamede; vatanlarına yönelik haksız saldırılara karşı mücadeleden başka çareleri kalmadığını, karmaşa ve kargaşa kışkırtıcılarının başında Fener Patrikhanesi geldiğine dair Anadoluʹdaki bütün Ortodoksların hemfikir olduklarını belirtti. O, yayınladığı Türk Ortodoks Kilisesi başlıklı bildirisinde, bütün Ortodokslardan Anadoluʹda başlatılan Milli Mücadeleʹye destek vermelerini ve kötülüğe alet olmamalarını istedi. Büyük Taarruz öncesi TBMM önünde halkın zafere inancını artırmak için konuşma yaparkenʹBİZE BİR ORDU KADAR YARDIM ETTİʹMilli Mücadele’nin en önemli isimlerinden biri olan Papa Eftim, 1922ʹde Büyük Taarruzʹdan önce Ankaraʹda ilk toplanan TBMM bahçesinde, Mustafa Kemal Atatürkʹün de hazır bulunduğu bir miting sırasında halka, Düşmanlarımızın her şeyi var ancak bizim silah ve cephanemiz yok. Fakat göğsümüzde imanımız var, mutlaka kazanacağız. Yaşasın muzaffer Türk ordusu diyerek seslenmişti. Milli Mücadeleʹye katkılarından dolayı Atatürk de Papa Eftim için O, milli mücadelede bize bir ordu kadar yardım etti diyecekti.Milli Mücadeleʹnin zaferle sonuçlanması sonucu yapılan mübadele şartlarında dinin esas alınması sebebiyle Hristiyan Ortodoks Türkler de mübadeleye tabi tutulmuş ve bunun neticesinde Anadolu’da bulunan Hristiyan Türk nüfusu azalmıştı. Anadoluʹdaki Hristiyan nüfusun azalmasıyla Papa Eftim İstanbulʹa yerleşti. Bütün olanlardan sonra Türkçe İncil çalışmaları yaptı ve her fırsatta Fener Patrikhanesiʹnin yaptırımlarıyla mücadele etti. Türk Ortodoks Patrikhanesiʹnin varlığını devam ettirmek için çabalayan Papa Eftim, 14 Mart 1968ʹde öldü. Atatürkʹle ilgili anısını anlatırken gözyaşlarını tutamadığı bir anʹBİR DAVA ADAMIYDIʹPeki Atatürk Papa Eftimʹe neden ʹBaba Eftimʹ demişti? Bununla ilgili yapılan ilk yorum kelimenin sözlük anlamı ʹbabaʹ olduğu için papa sözcüğünün tüm ʹHristiyanların babasıʹ manasında da kullanılması. Papa Eftimʹin torunlarıyla konuşarak bunları bizzat kaleme alan Tarihçi Yazar Ümit Doğan ise bu soruya yine Papa Eftim’in torunu Sevgi Erenerolʹun sözleriyle cevap verdi:Alıntı MetniPapa Eftim’in Milli Mücadele’ye olan yardımlarını iyi değerlendirmek gerektiği üzerinde duran Ümit Doğan, Karadeniz bölgesinde yaşanan Pontus isyanının doğurduğu kötü sonuçları hatırlamakta fayda olacağını da ekledi. “Yüzyıllardır Osmanlı İmparatorluğuʹna sadık kalarak yaşamış bu insanların isyan etme sebebi, bölgelerinde yaşayan ve onları Fener Patrikhanesi’nin oyunlarına karşı uyaracak bir Papa Eftim’in olmayışıdır” ifadelerini kullanan Doğan, Papa Eftim’in mücadelesinden vazgeçmeyen bir dava adamı olduğuna dikkat çekti. Ümit Doğan Papa Eftim için, “Papa Eftim Atatürk ilke ve devrimlerinden asla taviz vermemiş, bu nedenle hakkında davalar açılmış, dindaşları tarafından ihanetle suçlanmış büyük bir dava adamı” yorumunu yaptı.